
Leżący nad rzeką Zadrną, w centralnej części Kotliny Krzeszowskiej, jest najbardziej atrakcyjną turystycznie miejscowością gminy Kamienna Góra i głównym punktem w programie zwiedzania Ziemi Kamiennogórskiej. Początki Krzeszowa sięgają roku 1242, kiedy to księżna Anna, wdowa po Henryku II Brodatym przekazała tereny zwane Cresovbor benedyktynom z czeskich Opatovic. Benedyktyni zrezygnowali w 1289 r. z darowizny na rzecz Bolka I, księcia świdnicko-jaworskiego, który w roku 1292 sprowadził do Krzeszowa henrykowskich cystersów. Od tej pory do roku 1810 (kasacja dóbr zakonu) historia regionu trwale związana była z działalnością cystersów. Zakon prowadził na szeroką skalę działalność kulturalną, gospodarczą i polityczną i szybko rósł w siłę. Pod koniec XIV wieku jego posiadłości sięgały po Świdnicę, Jawor i Strzegom i ustępowały
wielkością jedynie włościom książęcym. Złoty okres w historii Krzeszowa wystąpił na przełomie XVII-XVIII w. pod rządami opatów: Bernarda Rosy, Dominika Geiera, Innocentego Fritscha. Z tego okresu pochodzą najbardziej znane krzeszowskie zabytki skupione w zespole klasztornym, który jest jedną z najwspanialszych pereł budownictwa barokowego w Europie. Przepiękna Bazylika Mniejsza pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, góruje nad okolicą, a jej ponad 70-metrowe wieże stanowią charakterystyczną dominantę w krajobrazie, widoczną z odległości wielu kilometrów. Wzniesiona została na miejscu gotyckiego kościoła w latach 1728-35 (7 lat budowy miało odniesienie symboliczne - gdyż tyle czasu budowano świątynię jerozolimską). Kościół powstał z inicjatywy opata Innocentego Fritscha i należy do najwyższej klasy dzieł baroku w Polsce. Autor projektu bazyliki nie jest znany, ale możliwe, iż wywodził się on z kręgu czeskiego architekta Kiliána Ignáca Dientzenhofera. Ołtarz główny zdobi obraz Petera Brandla, ołtarze boczne wykonali Ignacy König oraz Josef Smišek, obrazy namalował m.in. Feliks Antoni Scheffler, a wspaniałe polichromie są dziełem Jerzego Wilhelma Neunhertza. W przebogato zdobionym wnętrzu uwagę zwiedzających przyciągają m.in. stalle, kazalnica, ołtarze boczne oraz organy - dzieło Michała Englera oraz ikona Matki Bożej Łaskawej, koronowana w 1997 r. przez papieża Jana Pawła II. Fasadę bazyliki zdobią wspaniałe dzieła sztuki rzeźbiarskiej autorstwa m.in.: Ferdynanda Maximiliana Brokoffa, Antoniego Darazila oraz Jerzego Gode. Po wschodniej stronie kościoła znajduje się dobudowane w 1735 roku Mauzoleum Piastów Świdnicko-Jaworskich. Jest to rzadko spotykany przykład architektury grobowej. Wysoka budowla, nakryta jest dwoma kopułami z latarniami o średnicy ponad 9 m, ozdobionymi malowidłami Jerzego Neunhertza (1736-38 r.) poświęconymi historii fundacji klasztornej oraz samego klasztoru. Wystrój wnętrza, bogato zdobiony freskami i marmurami, należy do najciekawszych rozwiązań tego typu w Europie. W krzeszowskim mauzoleum spoczywają m.in. Bolko I Surowy oraz jego wnuk Bolko II Mały oraz inni członkowie rodziny książęcej. Kościół świętego Józefa - zaprojektowany przez budowniczego Marcina Urbana z Lubawki, po katastrofie budowlanej (runięcie dwóch 40-metrowych wież) został dokończony przez Michała Kleina z Nysy. Jego budowa została zainicjowana przez opata Bernarda Rosę w latach 1690-96 i została zrealizowana w stylu wczesnego baroku. Przeznaczony był jako świątynia m.in. dla Bractwa Świętego Józefa, ale także krzeszowskiej parafii. Jest to halowy budynek zbudowany na planie prostokąta o wymiarach: długość - 57,7 m,
szerokość - 25 m. Na fasadzie między pilastrami w niszach mieszczą się figury Chrystusa, Marii oraz Józefa. Dość skromnie (oczywiście jak na krzeszowskie realia) wyposażone wnętrze kryje wybitne dzieło malarstwa barokowego, wykonane przez mistrza Michała Willmanna (1630-1706) oraz jego pomocników (syna Michała Leopolda Willmanna i pasierba Jana Krzysztofa Liszkę) za pomocą techniki al fresco. Jest to cykl pięćdziesięciu malowideł przedstawiających genealogię i dzieje Świętej Rodziny. Wśród nich, na uwagę zwiedzających świątynię, zasługują cykle: „Siedem radości św. Józefa” oraz „Siedem smutków św. Józefa” - namalowane na ścianach i wysklepkach bocznych kaplic. Poza tym niezwykle interesuący jest ołtarz z tabernakulum z roku 1678 (autorstwa Jerzego Schroettera), organy oraz bogato zdobiona drewniana ambona z 1707 roku. Ciekawostką jest to, iż „Śląski Rembrandt”, jak zwie się nierzadko Willmanna, umieścił na jednym z fresków także samego siebie w postaci karczmarza, a Świętą Rodzinę potrafił umiejscowić w swojskich, sudeckich krajobrazach.