
10 - 09 - 2018
Mauzoleum Schaffgottschów
Rodzina von Schaffgotsch była jednym z najbogatszych i najbardziej znanych rodów na Śląsku. Wywodziła się z Miśni, gdzie od XIII wieku pojawiali się jej przodkowie. Zamkiem rodowym rodziny był Solgast nad Elsterą, zaś herb rodu stanowiła owca (z niem. "Schoff"). Rodzina Schaffgotschów związana była głównie z Cieplicami, posiadała też dobra wokół Gryfowa Śląskiego, Sobieszowa i Lwówka Śląskiego. Dobniejsze włości rodu położone były także w innych dzielnicach Górnego i Dolnego Śląska, jak również na terenie północnych Czech.
Mauzoleum rodziny von Schaffgotsch znajduje się w Raszowie, w malutkim kościele filialnym p.w. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, wzmiankowanym już w 1305 r. Raszów wymieniany jest w dokumentach już w 1287 r., jako wieś założona przez księcia Bolka I de Ruzendorf und hoger. Od początku XVI w., wieś należała właśnie do Schaffotschów, którzy ustanowili tu jedną ze swych siedzib i nekropolię rodu (mauzoleum).
Centralne miejsce mauzoleum zajmują dwie tumby z nagrobkami dwóch par małżeńskich rodziny von Schaffgotsch. Zastosowano w tym rozwiązaniu dobrze wówczas znany schemat kopozycyjny gotyckiego nagrobka. Wprowadzono co prawda modne w okresie renesansu stroje, ale sposób ułożenia figur pozostał niezmieniony.
Pierwszy nagrobek na tumbie, wykonany z piaskowca, poświęcony jest pamięci Hansa I Schof Gotscha (zmarłego w 1565 r.) i jego małżonki Salome z domu von Nimptsch (zmarłej w 1567 r.). Ściany tumby ozdobiono inskrypcjami epitafijnymi iscenami ze Starego Testamentu. Na szczególną uwagę zasługuje oryginalna kompozycja przedstawień, ujęcie proporcji postaci, odważne i swobodne przedstawienie aktu na nagrobku, sposób opracowania detalu.
Drugi nagrobek poświęcony pamięci Hansa II Schaffgotsch (zmarłego w 1572 r.) i Margarethy jest nowocześniejszym rozwiązaniem i powstał około 1574 r. Mężczyzna przedstawiony jest z odkrytą głową w ozdobnej zbroi płytowej. Twarz zawiera rysy portretowe, dekoracje ornamentelne na zbroi imponują wyszukanym rysunkiem, precyzją i artyzmem wykonania. Sylwetka rycerza jest dostojna i monumentalna, co demonstruje znaczenie i status społeczny zmarłego.
Mauzoleum obfituje również w epitafia upamiętniajace zmarłe dzieci, które przedstawiane są w formie stojącej postaci, ubranej w długą suknię, z krzyżykiem na piersi lub w ręce. Na głowie często występuje wianuszek. Suknia jest początkowo prosta, później przyjmuje modny fason, zdobiony koronką, z przeciętymi rękawami i szamerowaniem.
Mauzoleum w Raszowie zawiera kilka typów nagrobków renesansowych. Najbardziej okazałe są nagrobki tumbowe i marmurowy nagrobek rycerza ze stojącą figurą. Epitafia nagrobków kobiet zmarłych w różnym wieku są przykładem mody damskiej przełomu XVI i XVII w. świadczącym o szerokich kontaktach towarzyskich rodziny Schaffgotschów, wytworności i podążaniu za nowościami. Ozdobne nagrobki miały utrwalić dobrą pamięć o zacnych i szlachetnie urodzonych osobach, i przyczyniać się do zachowania dobrego imienia zmarłych. Mauzoleum jest więc wyrazem społecznego dążenia do pozostawienia po sobie pamiątki w postaci pomnika nagrobnego, zaś epitafia i nagrobki stanowią formę ówczasnego obrazowego wyznania wiary.